Sáu năm đầu đời được ví như “giai đoạn vàng” trong tiến trình phát triển của trẻ. Bên cạnh tâm lý, tinh thần, trí thức, điều quan trọng nhất ba mẹ cần đầu tư cho bé là một thể chất khoẻ mạnh bởi “Tài sản đầu tiên của mỗi người là sức khoẻ”. Trong bài viết dưới đây, cùng Orihap khám phá đặc điểm phát triển thể chất trẻ mẫu giáo và các phương pháp phù hợp tăng cường thể chất cho trẻ nhé!
Sự phát triển thể chất trẻ mẫu giáo như thế nào?
Trẻ mẫu giáo có những bước phát triển nhanh và bày tỏ sự thích thú với thế giới xung quanh. Qua chơi đùa và trải nghiệm trực tiếp với các đồ vật mới, trẻ mẫu giáo học được nhiều thứ từ những kinh nghiệm thực tế này. Các kỹ năng khác, trong đó có thể xác nhờ vậy mà phát triển rất nhanh. Đặc điểm phát triển thể chất trẻ mẫu giáo như thế nào? Cùng tìm hiểu nhé!
Thay đổi về vóc dáng
Các bậc cha mẹ thường theo dõi sự phát triển thể chất ở trẻ bằng cách cân đo, sau đó xác định xem trẻ có chiều cao, cân nặng phù hợp với chuẩn của độ tuổi hay không. Các nhà tâm lý học cũng quan tâm đến các khía cạnh phát triển thể chất của trẻ, nhưng cái mà họ quan tâm hơn cả đó là sự phát triển thể chất dẫn đến sự hình thành các kỹ năng mới ở trẻ như thế nào.
Cần phải khẳng định rằng, các chỉ số về thể chất không phải là các chỉ số duy nhất của sự phát triển. Chúng chịu sự tác động của nhiều yếu tố như di truyền, dinh dưỡng, thời gian trẻ được chơi các trò chơi và tập các bài tập thể dục.
Tuy nhiên, việc trẻ không khỏe mạnh có thể ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển vận động và nhận thức của trẻ. Trẻ trở nên yếu ớt, bị ức chế, ít tìm tòi, ít khám phá môi trường xung quanh và cùng với đó là sự chậm phát triển về nhận thức. Vì vậy, các bậc cha mẹ đều rất quan tâm đến vấn đề dinh dưỡng của trẻ.
Bước vào tuổi mẫu giáo, ở trẻ có sự tăng mạnh về chiều cao và cân nặng. Trong suốt khoảng thời gian này, những đứa trẻ khỏe mạnh hàng năm trung bình nặng thêm khoảng 2 – 3kg và cao thêm khoảng 5 – 7cm.
Tuy nhiên, những đứa trẻ khác nhau thì có tốc độ tăng trưởng chiều cao và cân nặng rất khác nhau. Các bậc cha mẹ không cần phải cố gắng tăng chiều cao, cân nặng cho con của mình bằng cách cho chúng ăn thật nhiều. Quan trọng là cho trẻ ăn đủ chất, đủ lượng và tạo điều kiện để trẻ vận động thoải mái.
Nửa trên cơ thể trẻ nặng hơn nửa dưới, trọng tâm cơ thể dồn về phía trên cho nên những đứa trẻ 3 – 6 tuổi còn dễ bị mất thăng bằng hay ngã khi chạy quá nhanh. Để nhặt một vật gì đó, trẻ cũng hay ngồi xuống vì nếu cúi thì dễ ngã. Cùng với thời gian, trọng tâm của trẻ sẽ dần dần chuyển xuống phần xương chậu.
Xương của trẻ cũng phát triển nhanh và trở nên cứng hơn nhờ vào quá trình chuyển hoá từ các mô và các sụn mềm thành bộ xương rắn chắc, quá trình này thực ra đã bắt đầu khi trẻ còn đang ở trong bụng mẹ, nhưng đến giờ nó mới diễn ra mạnh mẽ.
Não bộ phát triển nhanh
Những thay đổi về vóc dáng của trẻ có thể dễ dàng thấy được bằng mắt thường, những có những thay đổi quan trọng diễn ra trong bộ não của trẻ thì chúng ta không thể nhìn thấy.
Giai đoạn này, bộ não của trẻ tiếp tục phát triển nhanh. Trọng lượng não tăng từ 1100 gram lên khoảng 1300 gram. Các vùng trên vỏ não, đặc biệt là vùng trán trước, tiếp tục được mielin hóa.
Tính mềm dẻo và độ linh hoạt cao của hệ thần kinh giai đoạn này tạo ra khả năng bù trừ lớn trong những trường hợp trẻ bị khuyết tật.
Dưới tác động của các trải nghiệm và hoạt động của trẻ, một số nơron thần kinh có số lượng các xinap tăng lên, ngược lại một số nơron thần kinh khác lại giảm số lượng các xinap xuống.
Điều này phụ thuộc vào tính hiệu quả của các xinap đã được tạo ra. Các xinap thường xuyên chuyển số lượng thông tin lớn sẽ trở nên “khỏe khoắn” hơn và tồn tại được. Trong khi các xinap chuyển ít hoặc không chuyển thông tin trở nên yếu đi và bị phá huỷ.
Điều này cho thấy, nếu trẻ không tiếp tục một dạng hoạt động nào đó trước đây thì các vùng chức năng tương ứng trên não cũng không được hoạt động tích cực, lâu dần các xinap tương ứng được tạo ra có thể yếu đi hoặc mất hẳn.
Đến khoảng giữa 10 tuổi và bắt đầu thời niên thiếu, não bộ rất “cương quyết” trong việc loại bỏ các xinap yếu, và chỉ giữ lại các xinap khỏe, có ích cho hoạt động của mình.
Khả năng phát triển của não bộ trong vòng 3 năm đầu sau khi sinh là rất lớn. Điều này không có nghĩa là sau thời gian đó, cánh cửa mở ra những khả năng phát triển của não bộ của trẻ bị đóng lại. Những thay đổi về chất diễn ra ở những độ tuổi lớn hơn cũng rất có ích, sự phát triển não bộ vẫn tiếp tục diễn ra cùng với hoạt động học tập suốt đời của con người.
Khi trẻ được 5 tuổi, bộ não của trẻ có kích thước to gần bằng bộ não của người lớn. Sự phát triển nhanh của hệ thần kinh cùng với quá trình myelin hóa các đường dẫn truyền làm tăng khả năng vận động, ghi nhớ và học tập ở trẻ, tạo điều kiện cho trẻ thực hiện các quá trình phức tạp như: giải quyết vấn đề, sử dụng ngôn ngữ, các vận động phức tạp, tư duy hình tượng. Ngược lại, các quá trình này lại giúp não của trẻ phát triển không ngừng.
Các vùng chức năng của não tiếp tục được chuyên môn hóa. Bán cầu não trái kiểm soát hoạt động của phần bên phải cơ thể, còn bán cầu não phải thì kiểm soát hoạt động của phần bên trái cơ thể.
Khi quan sát những kỹ năng và kỹ xảo của trẻ em, các nhà khoa học nhận thấy rằng sự phát triển của các bán cầu não diễn ra không đồng đều.
Ví dụ, những khả năng về ngôn ngữ phát triển rất nhanh vào khoảng từ 3 đến 6 tuổi, và bán cầu não trái của đa số trẻ em đã phát triển rất nhanh chính trong giai đoạn này nhằm đáp ứng cho những khả năng ngôn ngữ. Sự chuyên môn hoá của các bán cầu não diễn ra trong suốt thời kỳ sơ sinh và kết thúc vào tuổi vị thành niên.
>>> Xem thêm: Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non
Các chức năng mà bán cầu não trái và bán cầu não phải đảm nhận như sau:
| Các chức năng của bán cầu não trái | Các chức năng của bán cầu não phải |
| Ngôn ngữ nói và viết | Tưởng tượng |
| Lập luận | Sáng tạo |
| Toán học | Mơ mộng |
| Phân tích | Sáng tạo |
| Thứ tự | Mơ mộng |
| Sự kiện | Màu sắc |
| Logic | Âm điệu |
| Di chuyển, cảm xúc |
Sự chuyên môn hóa được hiểu là, khi thực hiện một chức năng nào đó, thì bán cầu não này có thể thực hiện tốt hơn so với bán cầu não kia. Tuy nhiên cần nhớ rằng, phần lớn các chức năng mà con người thực hiện đều gắn liền với hoạt động của cả não bộ.
Thuật ngữ chuyên môn hoá được dùng để nói đến mức độ tích cực tham gia của từng bán cầu não vào lĩnh vực này hay lĩnh vực khác mà thôi.
Như vậy, từ 3 đến 6 tuổi, ở trẻ em xảy ra sự tăng trưởng nhanh chóng về hình thái. Bộ xương được cốt hóa, cơ to ra, cơ quan hô hấp và tuần hoàn phát triển. Trọng lượng của não tăng lên nhanh, vỏ não với các chức năng điều khiển, điều chỉnh phát triển, tốc độ hình thành những phản xạ có điều kiện tăng nhanh, hệ thống tín hiệu thứ hai và các cơ quan phân tích cảm giác phát triển mạnh.
Sự phát triển nhanh của hệ thần kinh và cơ thể là những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển những chức năng tâm lý cao.
Cách thúc đẩy sự phát triển thể chất trẻ mẫu giáo
Để thúc đẩy sự phát triển thể chất trẻ mẫu giáo, hãy áp dụng ba phương pháp sau
Cho trẻ tham gia hoạt động ngoại khóa, dã ngoại ngoài trời
Đối với trẻ mẫu giáo, các trò chơi đòi hỏi sự linh hoạt, khéo léo của cơ thể sẽ tốt hơn so với việc để các em chơi trò chơi trong yên lặng. Hãy thường xuyên cho trẻ tham gia các hoạt động ngoại khóa, dã ngoại ngoài trời để vừa rèn luyện thể chất vừa giúp trẻ thư giãn tinh thần, hòa nhập với thiên nhiên.
Khi dã ngoại, đừng quên cho trẻ tham gia các công việc đòi hỏi kỹ năng điều khiển cơ nhỏ và phối hợp nhiều cơ trên cơ thể.
Các trò chơi phối hợp
Như đã phân tích ở trên, nửa trên cơ thể trẻ mẫu giáo nặng hơn nửa dưới, trọng tâm cơ thể dồn về phía trên cho trẻ dễ bị mất thăng bằng hay ngã khi chạy quá nhanh. Do đó, hãy cho trẻ tham gia các trò chơi như nhảy lò cò, trò đóng băng hay dạy trẻ cách đứng thăng bằng bằng một bên chân. Điều này hữu ích để trẻ làm quen dần với việc giữ thăng bằng cho cơ thể.
Các trò chơi phát triển các bắp cơ lớn
Kỹ năng dùng cơ bắp lớn của trẻ mẫu giáo thường phát triển nhanh hơn so với các kỹ năng khác do trẻ thường xuyên chạy nhảy và hoạt động. Trò chơi đòi hỏi dùng sức nhiều như đá bóng dạy trẻ cách di chuyển nhanh nhẹn trong môi trường mới. Khi tham gia các trò chơi này, hãy để trẻ tự do chơi, đừng đặt nặng các luật lệ vì trẻ còn khá nhỏ và cảm thấy không thỏa mái.
Hy vọng với những chia sẻ trong bài viết đã giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về sự phát triển thể chất trẻ mẫu giáo và nắm được các phương pháp cơ bản thúc đẩy thể chất cho trẻ. Chúc ba mẹ áp dụng thành công!
Để tìm hiểu và nắm được đặc điểm tính cách cũng như tiềm năng của con, ba mẹ có thể tham khảo các công cụ như sinh trắc vân tay, thần số học. Những công cụ này giúp khám phá năng lực, từ đó có hướng phát triển toàn diện cho bé.
